Uznać wpłatę podatku dokonaną przez wspólnika

Oświadczenie złożone
przez senatora Grzegorza Biereckiego
na 7. posiedzeniu Senatu
w dniu 14 marca 2012 r.

Oświadczenie skierowane do ministra finansów Jana Vincenta-Rostowskiego

Szanowny Panie Ministrze!

W związku z aktualnym stanem prawnym w orzecznictwie sądowym wyraża się stanowisko, że ani zapłata
podatku wspólnika spółki osobowej, ani np. wpłacanie kwot zaliczek na podatek dochodowy wspólnika
przez pracowników działu księgowości spółki z konta bankowego spółki nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania
podatkowego u podatnika będącego wspólnikiem takiego podmiotu.

W uzasadnieniu do uchwały składu 7 sędziów NSA z 26 maja 2008 r., I FPS 8/07, sąd stwierdza iż „tylko zapłata podatku przez podatnika
prowadzi do realizacji zobowiązania podatkowego i tym samym do jego wygaśnięcia”, zaś „za termin dokonania
zapłaty podatku uważa się w obrocie bezgotówkowym – dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika
lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia
przelewu. Nie ulega wątpliwości, że w tym przypadku ustawodawca precyzyjnie określił, że w obrocie bezgotówkowym
zapłata podatku możliwa jest jedynie z rachunku bankowego (albo prowadzonego przez
SKOK) podatnika. Nie jest zatem dopuszczalna, w obrocie bezgotówkowym, zapłata podatku przez osobę
trzecią (z rachunku bankowego bądź prowadzonego przez SKOK należącego do osoby trzeciej)”. Co istotne,
zdaniem sądu zapłata podatku przez osobę trzecią lub z jej rachunku nie tylko nie wygasi zobowiązania podatkowego,
ale również nie uprawni tej osoby do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty. NSA wyjaśnił
też, że te wnioski odnoszą się do wszelkich form zapłaty podatku, czyli także formy gotówkowej. Należy
jednak wyraźnie zaakcentować, że zdaniem NSA te rozważania nie dotyczą sytuacji, w której osoba wpłacająca
podatek w gotówce dokonuje tego ze środków powierzonych mu przez podatnika. Dokonuje wówczas
czynności technicznej – wpłaca podatek za podatnika, działa zatem jedynie jako „posłaniec”. Bogumił Brzeziński
nazywa taką osobę „wyręczycielem” (B. Brzeziński, M. Kalinowski, M. Masternak, A. Olesińska,
„Ordynacja…”, op. cit. s. 422), Bogusław Dauter – „przekazicielem środków podatnika” (S. Babiarz, B.
Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, „Ordynacja…”, op. cit., s. 270). Należy
zaznaczyć, że nie są to pojęcia o charakterze normatywnym. Chodzi tu o osobę, która dokonuje faktycznej
wpłaty podatku, wpłacając środki otrzymane od podatnika, w takich bowiem wypadkach zapłaty w sensie
prawnym dokonuje podatnik i nie zmienia tego faktyczne wyręczenie podatnika w przekazywaniu jego środków
do kasy organu podatkowego.
Jak wynika z przedstawionego materiału, wygaśnięciem zobowiązania podatkowego skutkuje zapłata
przez osobę trzecią, która jest tzw. „posłańcem” czy też „wyręczycielem”, to znaczy, jak wskazywano wcześniej,
dokonuje technicznej czynności zapłaty, czyniąc to ze środków powierzonych mu przez podatnika. Jak
stwierdził NSA w uzasadnieniu uchwały z dnia 26 maja 2008 r., „w tych bowiem wypadkach” – to jest w
przypadku posłużenia się „wyręczycielem” lub „posłańcem” dla dokonania technicznej czynności zapłaty –
„zapłaty w sensie prawnym dokonuje podatnik i nie zmienia tego faktyczne wyręczenie podatnika w przekazaniu
jego środków do kasy organu podatkowego”. Nie podzielając poglądu, że zapłacenie podatku przez
podmiot niebędący podatnikiem powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, NSA jednocześnie zauważył,
że względy praktyczne mogą wskazywać na potrzebę zmian przepisów w celu dostosowania ich do
potrzeb praktyki.

W związku z przedstawionymi kwestiami uprzejmie proszę Pana Ministra o udzielenie odpowiedzi na następujące
pytanie.

Czy, kierując się względami praktycznymi i ochroną interesów fiskalnych, nie należałoby rozważyć możliwości
wprowadzenia stosownych rozwiązań legislacyjnych, które w sposób wyraźny umożliwiałyby zapłatę
z rachunku spółki osobowej podatku dochodowego należnego od wspólnika tej spółki z tytułu udziału w zysku
tej spółki, w tym także zaliczki na ten podatek, w przypadku podjęcia przez tę spółkę uchwały o wypłacie
zaliczek na poczet przyszłej dywidendy ze środków przynależnych wspólnikowi od spółki z tytułu udziału w
zysku (zaliczkowej wypłaty na poczet udziału w zysku) proporcjonalnie do posiadanych w spółce udziałów?

Grzegorz Bierecki